ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ
Με τον Δημήτρη Μαρούλη
Μία από τις πιο φωτισμένες μορφές της ελληνικής ποίησης στα μεταπολεμικά χρόνια, ο Νίκος Γκάτσος, άφησε την τελευταία του πνοή στις 2.15 τα ξημερώματα, στο νοσοκομείο “ΥΓΕΙΑ”, όπου νοσηλευόταν, χτυπημένος από την επάρατη νόσο.
«Με το Νίκο Γκάτσο χάνεται μια από τις κορυφαίες μορφές του ελληνικού ποιητικού Παρνασσού και του πνευματικού μας βίου», δήλωσε η υπουργός πολιτισμού Άννα Ψαρούδα – Μπενάκη, με αφορμή τον θάνατο του ποιητή, ενώμο υφυπουργός Πολιτισμού Π. Φωτέας τόνισε πως «ο Ν. Γκάτσος υπήρξε άνθρωπος απέραντου πολιτικού ήθους».
«Ο Γκάτσος υπήρξε μια ποιητική προσωπικότητα με μεγάλη συμβολή στην πολιτιστική ζωή της χώρας», αναφέρεται – μεταξύ άλλων – στην ανακοίνωση που εξέδωσε το ΚΚΕ, με την οποία εκφράζει τη βαθιά του θλίψη για τον θάνατο του ποιητή.
Από το γραφείο τύπου του Συνασπισμού μόλις έγινε γνωστός ο θάνατος του ποιητή Νίκου Γκάτσου, εκδόθηκε η ακόλουθη ανακοίνωση: «Ο Ν. Γκάτσος, από τους πιο αξιόλογους δημιουργούς στο χώρο της ποίησης, του τραγουδιού και της μετάφρασης, χάθηκε σήμερα. Η προσφορά του τόσο στην ποίηση όσο και στο τραγούδι υπήρξε πρωτοποριακή και άνοιξε καινούργιους δρόμους για τους νέους δημιουργούς. Η μνήμη του θα είναι ζωντανή μέσα από το έργο του που έγινε γνωστό και αγκαλιάστηκε από όλον τον ελληνικό λαό. Ο ΣΥΝ εκφράζει τα συλλυπητήρια του προς όλους τους οικείους του ποιητή».
Ο ποιητής γεννήθηκε στην Κάτω Ασέα του νομού Αρκαδίας, τέλειωσε το Δημοτικό στην Ασέα και το Γυμνάσιο στην κοντινή Τρίπολη. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών (διέκοψε μετά το δεύτερο έτος) και ειδικεύτηκε στην μελέτη αρχαίων τραγικών και μεσαιωνικών κειμένων.
Πρωτοδημοσίευσε ποιήματά του στα περιοδικά «Νέα Εστία» (1931-32) και «Ρυθμός» (1933). Την ίδια χρονική περίοδο δημοσίευσε κριτικά σημειώματα στα περιοδικά «Μακεδονικές Ημέρες», «Ρυθμός» και «Τα Νέα Γράμματα», ενώ αργότερα συνεργάστηκε με τα «Καλλιτεχνικά Νέα» και τα «Φιλολογικά Χρονικά». Καθοριστική υπήρξε η γνωριμία του με τον Οδυσσέα Ελύτη το 1936. Συνδέθηκε με το ρεύμα του ελληνικού υπερρεαλισμού.
Το 1943, κι ενώ η Ελλάδα στενάζει από το βάρος της Γερμανικής Κατοχής, εκδίδει την ποιητική σύνθεση «Αμοργός». Το έργο, που αποτελείται από μόνον 20 μόνον σελίδες, εκφράζει τις διαθέσεις της νεότερης ποίησης και θεωρείται ως κορυφαίο ποιητικό έργο του ελληνικού υπερρεαλισμού.
Μετά την Αμοργό και έως τον θάνατό του, ο Γκάτσος δημοσίευσε μόνο τρία ποιήματα: «Ελεγείο» (1946), «Ο Ιππότης και ο θάνατος» (1947) και το «Τραγούδι του παλιού καιρού» (1963).
Με το τέλος του Β΄ παγκοσμίου, για βιοποριστικούς λόγους, συνεργάστηκε με την «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση» ως μεταφραστής και με την Ελληνική Ραδιοφωνία ως μεταφραστής, διασκευαστής και ραδιοσκηνοθέτης.
Μετέφρασε πολλά θεατρικά έργα, κυρίως του Λόρκα («Ματωμένος γάμος», «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα», «Περλιμπλίν και Μπελίσα»). Μετέφρασε, επίσης, επτά μονόπρακτα του Τ. Ουίλλιαμς, τη «Φουέντε Οβεχούνα» του Λόπε δε Βέγα, τον «Ιώβ» του Α. Μακ Λης, τον «Πατέρα» του Αυγούστου Στρίντμπεργκ, το «Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα« του Ευγένιου Ο΄Νηλ κ.ά.
Η μεγάλη συνεισφορά του Ν. Γκάτσου, ωστόσο, είναι στο τραγούδι, ως στιχουργού, όπου το έργο του είναι εντυπωσιακό σε ποσότητα και ποιότητα. Έφερε την ποίηση στον στίχο και κατάφερε να δώσει, κυρίως μέσω της συνεργασίας του με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον κανόνα του ποιητικού τραγουδιού. Συνεργάστηκε, επίσης, με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Δήμο Μούτση, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Χριστόδουλο Χάλαρη, καθώς και με νεότερους συνθέτες.
Ποιήματα και στίχοι του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Δανέζικα, Ισπανικά, Ιταλικά, Καταλανικά, Κορεατικά, Σουηδικά, Τουρκικά, Φινλανδικά.